Saanen Keçisi

SAANEN KEÇİ YETİŞTİRİÇİLİĞİ

TÜRK  SAANEN  KEÇİSİ

Türkiye'de aslında saanen keçisi diye bir keçi yoktur.Saanen keçileri diye alınıp satılan keçilerin tamamı Kıl Keçisi,Maltız Keçisi melezidir.Bu melez (kırma) keçilere Türk Saanen'i denmektedir.Türkiye'de saanenleştirilmiş yerli keçiler vardır.

Türk Saanen keçisi başta Çanakkale Merkez ilçeleri olmak üzere Marmara bölgesinde yetiştiriciliği son zamanlarda yaygınlaşan, yüksek verimli, bölgeye adaptasyonu iyi olan bir ırktır. Bu ırk, saf Saanen keçileri ve bölgede bulunan Maltız (malta keçisi:ada keçisi) ve kıl keçilerinin melezlenmesi ile oluşturulmuştur. Bölgede birinci melez generasyondan (F1 generasyonu) saf Saanen genotipe dek farklı Saanen kan oranlarında melezlerin olduğu tahmin edilmektedir.

Çanakkale’de bu keçi tipinin oluşturulmasına 1980 öncesinde Çanakkale Tarım İl Müdürlüğü’ne bağlı Üvecik biriminde başlanmıştır. Bu amaçla Ege Üniversitesi’nden Damızlık nitelikte Saanen tekeleri getirtilmiş ve bölgeden temin edilen kıl ve maltız keçilerinin kullanılması ile çevirme melezlemelerine başlanmıştır. 1982 de ise dışardan ithal edilen Saanen ırkı keçiler Üvecik Çiftçi ve Teknik Eleman Eğitim Merkezi’ne getirilmiştir Bu tarihten sonra gerek burada daha önce oluşturulan melez sürüye gerekse saf sürüye saf sürüden elde edilen tekeler verilmiştir. Söz konusu Birim 1995 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’ne devredilmiştir. Üniversiteye bağlı birimde 2001 yılından bu yana söz konusu genotipte yoğun bilimsel çalışmalar yapılmaktadır. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü personeli bilimsel çalışmaların yanı sıra hem söz konusu keçinin tanıtımı hem de keçicilik alanında çiftçiye bilgi transferi hizmeti de vermektedir. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü tarafından düzenlenen I. Ulusal Süt Keçiciliği Kongresi’nde alınan kararla Ezine Saanen’i olarak tanınan bu genotipin “Türk Saaneni” olarak adlandırılmasına karar verilmiştir. Çanakkale ili Ezine ilçesi Üvecik köyünde Yahya Çavuş Araştırma ve Uygulama Biriminde bulunan Türk Saaneni genotipinden farklı yaş ve cinsiyetlerde toplam 120 başlık sürü 12 Kasım 2005 tarihinde Çanakkale’nin merkeze 3 km uzaklıkta bulunan Sarıcaeli Köyü yakınlarındaki Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi’ne ait Teknolojik ve Tarımsal Araştırmalar Merkezi’ne (TETAM) nakil edilmiştir.

Türk Saaneni’nin genel özellikleri:

Türk saanenleri( maltız,kıl keçisi) yerli keçilerle melezlemeyle oluşturulmuştur.

Kıl keçisinin yetiştirildiği koşullarda bu ırkın yetiştiriciliği kıl keçisine nazaran daha yüksek performans sağlanarak yapılabilmektedir. Zira bu ırk saf bir kültür ırkı olmayıp, bölge koşullarına adapte keçilerle bir kombinasyonun sonucu elde edilmiştir. Bu ırkın Ekstansif yetiştiricilik sistemlerinde de yetiştiriciliğinin yapılabiliyor olması, ırkın ne derecede başarı ile kullanıldığının önemli bir göstergesidir.    

Türk Saanen’i keçisi süt beyazı renkten krem beyaza dek değişen tonlarda beyaz rengin hâkim olduğu bir genotiptir. Melezlerde nadir de olsa gri-beyaz tonda alaca formlar da gözlenebilmektedir. Ayrıca melezlerin bir kısmında but çevresinde ve meme etrafında uzun kılların kapladığı bir alanı görmek mümkündür. Irkın temel karakteristiklerinden birisi kulak yapısıdır. Kulaklar kısa, dik ve oldukça hareketlidirler.  Kıl ve maltız keçilerinin aksine bu ırkta kıl uzunluğu oldukça kısa ve parlaktır. Deri esnek ve yumuşak olup sütçü bir yapıyı temsil eden niteliktedir. Vücut narin, dişilik özelliklerini gösterir tipte, boyun ince ve uzun, baş narin ve göğüs kafesi geniş ve sağlam yapıdadır. Sağrı eğimi çok düşük olmayıp hafif eğimdedir. Erkek ve dişiler boynuzlu veya boynuzsuz olabilecekleri gibi küpeli veya küpesiz de olabilirler. Uysal olan bu ırktan keçilerin yönetimi kolay olup sürü halinde veya bireysel yetiştirmeye uygun hayvanlardır.

Zira bu ırkın cidago yüksekliği (72 cm) biraz daha yüksek ve meme yapısı, maltız keçilerinin sarkık olan yapısının aksine karına doğru genişleyen, güçlü bağlantıları olan ve meme başları kısmen daha kısa yapıda olan bir formdadır. Bu özellikler ırka çalı vb yerlerde memenin daha az zarar görmesine (yaralanma, çalı çırpıya takılma v.b.) ve makineli sağıma uygunluk açısından üstünlük sağladığından işgücü ve zaman kazandırmanın yanı sıra daha uzun bir süre damızlıkta kalma şansı tanıması bakımından önemli avantajlar sağlamaktadır.

Türk Saanen’inin döl verimi yüksek olup ilkine tekeye verilme yaşları oldukça erkendir. Üvecik Araştırma ve Uygulama Biriminde yetiştirilen ergin keçilerde ortalama oğlak oranı 1.6 olup bu oran ilkine doğum yapanlarda 1 düzeyindedir. Yine bu merkezde başlatılan bir uygulama ile dişi çebiçler yaklaşık 6–8 aylık yaşa ulaştıklarında tekeye verilmektedirler. Bu uygulama ile yetiştiricilik açısından ekonomik ve yetiştirme hedefli önemli kazanımlar beklenmektedir.

Türk Saaneni keçilerinin süt verimleri ortalama 500 kg/laktasyon düzeyinde olup bu değerlere yetiştirici koşullarında rahatlıkla ulaşılabilmektedir.

Türk Saaneni keçilerde tespit edilen bazı biyolojik özellikler aşağıdaki çizelgede özetlenmiştir.

Çizelge 1. Türk Saanen’i keçilere ait bazı özellikler

Türkiye'de saanen keçilerinde yetiştiriler için en büyük sıkıntı,çok yüksek oğlak ölümleri ve telefatlardır.Aşırı soğuk ve aşırı sıcak bölgelerimizde telefat oranları saanen keçilerinin,çok yükselmektedir.

İyi bakım ve besleme koşullarında Saanen Keçisi İsviçrede ortalama 3-5 lt süt vermektedir.Saanen Keçisi bir sağım döneminde 280-300 gün sağılabilmekte ve toplam 700-900 kg süt verebilmektedir.

Saanen Keçileri İsviçre kökenli süt ve döl verimi yüksek hayvanlardır. Saanen Keçisinin vücudu beyaz veya parlak krem rengi kısa kıllarla kaplıdır. Deri rengi pembemsidir.  Omuz, sağrı ve sırt çizgisi üstündeki kıllar daha uzundur. Tekelerin sakal ve yelesinde uzun kıllar oluşmuştur. Tekelerin canlı ağırlığı 75 kğ'a kadar çıkabilmektedir.

Dişilerin vücudu süt tipine uygun zayıf ve ince   bir yapıya sahiptir ve canlı ağırlıkları 50 kg civarındadır.

Bacakları düzgün ve sağlam yapılı yol yürümeye elverişlidir. Meme yapısı çok iyi gelişmiş ve vücuda bağlantısı geniş koltuk meme tipindedir. Döl verimleri yüksektir. Çoğunlukla ikiz oğlak verir.

Saf olarak da yetiştirilen Saanen keçileri ülkemizde de yerli ırk keçilerle melezlenmiştir.Bu günün şartlarında şuan için Ülkemizde ki saanen keçileri melezdir.Saf saanenlere ulaşabilmek için uzun yıllar aralıksız suni tohumlama yaptırılmalıdır.

Türkiyede'ki mevcut saanenlerin verimlerini yükseltmek için ya kesintisiz uzun yıllara dayanan suni tohumlama yaptırılmalıdır.Yada sütcü Halep(Damascus)Keçilerinin tekeleriyle Saanen Keçilerini çiftleştirip,(HalepxSaanen) dogacak oğlaklarda ciddi verim artışı sağlanabilir.Hatırlanacağı üzere Halep(şami) Keçileri ortalama 3-5 litre arası 280 gün boyunca süt verebilmektedir.

Teke Katımı

Teke katım zamanı bölgelere göre değişir. Aşım mevsimi öncesi keçilerin ve tekelerin özel bir yemlemeye alınması faydalıdır. Böylece kısırlık riski azalırken, ikiz ve üçüz doğumların artması mümkün olabilir.

Keçilerde teke katma işlemi  "serbest katım" ve "elden katım" olarak iki şekilde yapılabilir.

Serbest Katım

Serbest katım yönteminde 30-35 keçiye ergin bir teke hesabı ile katım yapılır. Eğer teke genç ise, 15 keçiye bir teke hesap edilir.

Elden Katım

Elden katım yönteminde, kayıt tutma imkanı olduğundan hangi dişinin hangi tekeye verileceği bilinir.

Böylece sürünün verimce iyileştirilmesinin devamı  sağlanabilir.

Keçilerin gebelik süresi 145-155 gündür. Gebeliğin son 4-6'ıncı haftasında yavrunun gelişimi hızlı olduğu için anneye iyi bakım ve besleme uygulanmalıdır.

Doğum yaklaştığında keçilerin ayrı bir bölmeye alınması tavsiye edilir. Bölme tabanına bol altlık serilir. Doğumdan sonraki  3-5 gün yavruya ağız sütü mutlaka verilmelidir. Oğlaklar ilk iki ay annelerini emer, fazla süt ise sağılır.

Sağımda meme bakımına ve temizliğine gereken özen gösterilmelidir. Sağım sırasında temizlik kurallarına uyarak keçi sütünde istenmeyen kokuları azaltmak yetiştiricinin elindedir.

Ülkemizde keçi sütleri inek ve koyun sütleri ile karıştırılarak işlenmektedir. Keçi sütü kuru madde ve yağ içeriği bakımından inek sütünden geri kalmaz.

Keçilerin barınakları ise gereksinimlerini karşılayacak düzeyde ve mümkün olduğunca düşük maliyetli olmalıdır. Kapalı keçi ağılı yapımında gerekli standartlara uyulmalıdır. Ilıman bölgelerde sundurma tipi ağıllar tercih edilebilir.

Önemli-İnternet ortamında kanada saaneni diye isimlendirmelerle farklı bir saanen keçi ırkı varmış gibi yanlış tanımlama kullanılmaktadır.Böyle bir ayrım bilimsel temelden uzaktır.Hiç bir bilim insanı böyle bir kavramı kullanmamaktadır.Bu kavram tiçari çıkar sağlamak için ortaya atılmış temelsiz bir iddadır.Sadece saanen keçisinden geliştirilmiş iki farlı ırk vardır.Saanen keçiden,ingiliz  beyaz keçisi ve Yenizalanda da sable keçisi(samur keçisi) geliştirilmiştir.Ayrıca sables denen renkli saanenler vardır.Saanenler Dünyada İsviçre Saanen Keçisi,Türkiye'de ise Türk Saanen'i olarak isimlendirilmektedir.Keçi yetiştiriçilerine saygıyla duyurulur.Veteriner Hekim Cengiz Torun

Kanada saaneni,kanada saanen keçi,kanada oğlak,kanada oğlak satışı,kanada saanen keçi satışı,kanada keçi,canada saanens,kanada saanen keçisi diye bir şey yoktur,kanada saanen uydurmadır.

Saanen Keçisinin Verim Özellikleri

Keçilerde gebelik süresi 5 aydır.Saanen Keçi,diğer bazı ırklarda Halep Keçisi ve Kilis Keçisinde bir yılda 2 doğum yaptırılabilinir,fakat böyle bir durumda keçilerden yeteri kadar süt üretimi yapılamaz.O nedenle yılda bir doğum üzerine üretim planlaması yapmak en doğru seçenektir.

Saanen Keçilerin süt yağ oranı düşüktür(%2.5-3.0).Saanen süt keçisinin en önemli kusuru budur.Saanen Keçi sütü,Türk Toplumunun damak tadına çok uygun değildir.Yağ oranı yüksek Keçi sütüne alışkın olan Türk Tüketiçileri tarafından,Saanen Keçi sütü pek rağbet görmemektedir.Türkiye'de en kaliteli süt,Kıl Keçilerinin sütüdür.Süt yağ oranı % 5 - 5.5 tur.Kıl Keçisi sütü,dondurmacıların,mandıraçıların,pastaneçilerin,organikçilerin ve bilhasa çocuk maması imalatçılarının gözdesidir.Hasta olan yörükler Kıl Keçisi sütünü ilaç olarak içmektedirler.Hali hazırda Dünyanın bir çok Ülkesinde Keçi ürünleri satan eçzaneler(healt shop)vardır.Keçilere ayit süt,et ,peynir,yoğurt vb ürünler şifa niyetine tüketilmektedir.

Saanen Keçilerinin süt yağ kalitesini yükseltmek için Saanen Keçi sütünü,Kıl Keçisi sütüyle karıştırıp tüketime ve satışa öyle sunulmalıdır.O nedenle her Saanen Keçi yetiştiriçisi,Saanen Keçi sütünün,süt kalitesini yükselte bilmesi için,çiftliğinde bir de saf Kıl Keçisi sürüsü beslemesi gerekmektedir.

Saanen Keçilerin geneli beyaz renkli olmakla birlikte son yıllarda dünyada değişik renk tonlu ve benekli saanenler saanen keçi sürülerinde görülmeye başlandı.Renli saanenler iyi süt verimleri nedeniyle tercih edilir hale gelmiştir.

Bun farklı renk tonlu saanen keçiler melez ırk değildir.Safkan Saanen'ler,erkek yada dişideki renkli genlerin baskın olmasıyla dünyaya gelen cinstir.Şimdilerde bu farklı renklerdeki cinse Sables adı verilmektedir.

Bir çok Saanen ticareti yapanlar bu cins için parti kıyafeti giymiş Saanen'ler diye hitap ederler.

Saanen Keçiler açık renkli derileri nedeniyle kansere yakalanırlar.Sables Saanenlerde (Renkli Saanenlerde) koyu renk tonları nedeniyle kanser tehlikesi yoktur.Tropikal ve sıcak iklimlerin hakim olduğu ülkelerde yetiştiriçiler bu gerceği bildikleri için sables senenler tercih edilmektedir.Keçi yetiştiriçileri Beyaz Saanenlere fazla ilgi göstermemektedir.

Türkiye'de saanenler aşırı sıçak ve aşırı soğuk bölgelerde ciddi uyum sorunları yaşamaktadırlar.Telefat ve verim kayıpları ortaya çıkmaktadır.Ülkemizdeki saanen keçiler melez olduğundan İsviçre'deki saanenler gibi soğuğa dayanıklı değildirler.Sıçak bölgelerde saanen keçiler hayatta kalma mücadelesi vermektedirler.Saanen Keçi yetiştiriçiliği için Türkiye iklim koşullarında en uygun bölge Marmara Bölgesi'dir.O nedenle en yoğun saanen keçisi yetiştiriçiliğinin yapıldığı bölge Marmara'dır.Saanen Keçisi yetiştiriçiline girmek isteyen yatırımcıların Marmara Bölgesinde işe başlamarı daha doğru olaçaktır.

Sables Saanenler değişik renklerde olabilirler.Sableslerin sağım yeteneği Saanen Keçisiyle aynıdır.Fakat bazı saanen keçi yetiştiriçileri Sables Saanenlerin, Saanenlerden daha üstün olduklarını idda etmektedirler.Yenizelandada Saanen Süt Keçilerinin %0,5 ni sables keçiler oluşturmaktadır.Yenizelanda'da sableslerin renginin %50 den fazlası beyaz olma zorunluluğu vardır.

Türkiye'de bu günün koşullarında  saf saanen keçisi çiftçilerin elinde mevcut değildir.Türkiye'deki saanen keçiler maltız ve kıl keçisi melezleridir.Dünya şampiyonu saanen keçisi 280 günlük süt verimi ortalaması 12.5 lt,saanen keçisinin anavatanı İsviçre'de 6 lt dir.Ülkemizde ise saanen keçilerin 280 günlük süt verim ortalaması 1lt,1.5,2 lt çivarındadır.Bu verim ortamasına göre Türkiye'de en iyi saflık yüzdesi % 30-40 çivarındadır.Hiç kimse kalkıp %70-80,90 saflık derecesinden bahsedemez.Saflık yüzdesinin yükseltilmesi için suni tohumlama bir zorunluluktur.Ayrıca ithal saf  saanen keçilerin ülkeye getirilmesi ve kalitenin yükseltilmesi gerekmektedir.Türkiye'de şuan için renkli sables saanenler mevcut değildir.Ülkemizde bulunan yerli keçi ırklarımızı saanen melezleriyle melezleştirip keçi ırklarımızı çorbaya çevirmek bu ülkenin genetik zenginliğine yapılmış en büyük kötülük olaçaktır.Her şeyden önce mevcut yerli ırklarımıza sahip çıkmalıyız.Milli Keçi ırklarımızı seleksiyon yöntemiyle verimlerini yükseltip keçi ırklarımızın saf yetiştiriçiliğini yapmalıyız.Halep Keçisi,Kilis Keçisi,Honamlı Keçi ırklarımızın Saanen Keçilerden daha yüksek süt verdiği,daha çok et verdiği ve daha dayanıklı keçiler olduğu unutulmamalıdır.

İsviçrenin  her bölgesinde farklı farklı keçi ırkları beslenmektedir.Bizdeki gibi tüm keçileri saanen melezi haline dönüştürme gibi bir cahalet içinde değillerdirİsviçreliler.Türk yetiştiriçilerini,keçi düşmanlarının hilafına,Kıl Keçisi,Halep Keçisi,Kilis Keçisi,Norduz Keçisi,Abaza Keçisi,Gürcü Keçisi,Maltız Keçisi,Kaşmir Keçisi,Boer Keçisine yatırım yapmaya davet ediyorum.

vet.hekim Cengiz Torun

Kaynak: www.saanen.gen.tr