Koyunlarda Yavru Atma Sebepleri

KOYUNLARDA EN YAYGIN ABORT ETKENLERİ

Dr. Ahmet Sait

Gebeliğin 100. gününden sonra abortların en yaygın sebebi enfeksiyonlardır. Tek tük görülen abortlar bakım, besleme ve idare şartlarına bağlanmakla birlikte, %2’nin üzerindeki abort oranları enfeksiyöz etkenleri akla getirmektedir. İngiltere’deki abort vakalarının %70’nin sebebi olarak Toxoplasma ve Campylobacter enfeksiyonlarının olduğu tespit edilmiştir. Koyunlarda en yaygın abort etkenleri arasında Chlamydia (Enzootic abortion), Campylobacter (Vibrio), ve Toxoplasma gondii (Toxoplasmosis) yer almaktadır. Bu etkenler hamile kadınlarda abortlara sebep olduğundan risk grubundaki kadınların dikkatli olması gerekmektedir.  

        

Brucellosis
Genellikle gebeliğin ikinci döneminde ve gebeliğin sonuna doğru abortlara neden olur. Aborte plesanta şişmiş, ödemli, kotilendonlar nekroze ve kotiledonlar arası kösele görünümü almış haldedir. Fötuslar mumifiye (mumyalaşma) yada otolize (çürüme, bozulma) olmuş haldedir. Özellikle koçlarda epididymitis’e sebep olur. Enfekte koçlar hastalığın yayılmasında önemlidir.

Cache Valley Virus
Şiddetli abort salgınlarına sebep olur. Sinekler ile bulaşır. 0-28 günlük gebeliklerde embriyonal ölümlere sebep olur. 45 günlükten büyük gebeliklerde herhangi bir olumsuz etkisi yoktur. 28-45 günlük gebeliklerde A-H sendromu denilen merkezi sinir sistemininde etkilendiği çeşitli doğmasal anomalilerin görüldüğü doğumlara sebep olur. Enfekte koyunlar herhangi bir klinik belirti göstermezler ve hastalık sonrası uzun yıllar devam eden bir bağışıklık kazanırlar. Cache Valley virus hastalığı Akabane hastalığına benzer, ancak sadece koyunaları etkiler. Akabane ek olarak sığırlarıda etkiler.
 

Campylobacteriosis (Vibrio, vibriosis)
Yaygın abort etkenlerinden biridir. Gebeliğin son ayında abort, ölü doğum ve zayıf yavru doğumları ile karakterizedir.  Abort sonrası annelerde metritis şekillenir. Aşılama, hastalıktan  korunmada önemli avantajlar sağlar. Aşılama koç katımından 60 ve 90 önce iki kez uygulanır. Hastalık abort yapmış annenin vaginal akınları, atık yavru ve zarları ile çevreye yayılır. Korunmada hastanın ayrılması ve dezenfeksiyon önemlidir. Oxytetracycline kullanımı abortları engelleme yardımcı olabilir. Hastalık 4-5 yılda bir tekrarlama eğilimindedir. Hastalık zoonotiktir ve insanlarda enteritise sebep olur. 

 

Chlamydia (enzootic abortion, EAE)
Gebeliğin son ayınada bort ve doğum sonrası kısa süede ölen yavru doğumarı ile karakterizedir. Kotiledonlar arası koyu kahverengi bir sıvı ile kaplı ve kırmızı kahverengi nekroz odakları ile karakterize plasentitis vardır. Ayrıca koyunlarda artrit ve konjuktivitise neden olur. Etken kuzularda akciğer enfeksiyonlarınada sebep olur. Abort yapmış koyunlar sürekli olarak enfekte kalırlar ve hastalık kaynağı olarak görev yaparlar. Özellikle yumurlamadan 2-3 gün öncesi ve sonrasında etkeni yayarlar. Bu sebeple koçlar bulaşmada önemlidir. Oxytetracycline uygulamaları hastalığın durdurulmasında ve önlenmesinde faydalıdır. Aşılama koç katımından 2 ay önce 30 gün ara ile iki kez uygulanır. Zoonozdur. Hamile bayanların dikkat etmesi gerekir.

Toxoplasmosis 
Yaygın abort etkenlerinden biridir. Kedilerle bulaşır. Enfekte kedi pisliği ile bulaşık yemlerin alınmasından sonra hastalık gelişir. Gebeliğin son döneminde abort, ölü ve zayıf yavru doğumları ile karakterizedir. Gebeliğin ilk iki ayındaki enfeksiyonlar embriyo ölümleri ile sonuçlanır. Zoonozdur.

Dünya genelinde veteriner teşhis laboratuarlarında teşhis edilen abort etkenlerinin 3/4‘ünün  Toxoplasmosis ve Chlamydia (enzootic abortion, EAE) olduğu tespit edilmiştir. Bu oran her iki hastalığın yaygın olduğunu göstermektedir.

Border Disease
Emriyonik ve fötal ölüm, zayıf yavru doğumu ve doğmasal anomalilerle karakterize viral bir bir hastalıktır.annelerde herhangi bir klinik belirti görülmez. Yaşayabilen enfekte kuzular normalden küçük, bozuk yapağı görünümü, sinirler bozukluklar ile karakterizedir. Spesifik aşı ve tedavi mevcut değil. Ancak sığırlara yönelik aşılar kullanılabilir.

Leptospirosis
Gebeliğin son ayınada bort ile karakterizedir. Kan testleri ile etken kesin olarak tespit edilebilir. Hastalık yıllık yapılan aşılama ile engellenebilir.

Listeriosis

Abortlar gebeliğin son döneminde şekillenir. Atık fötüs genelde otolize olmuştur. Kotiledonlar ve kotiledonlar arası nekroze alanlar mevcuttur. 

Q Fever 
Gebeliğin son ayınada bort ile karakterizedir. Hastalık vücut sıvıları ile bulaşır. İnsanlarada bulaşma özelliği vardır (zoonotic).

Rift Valley Fever (infectious enzootic hepatitis)
Virus karaciğeri etkiler. Ateş, durgunluk, hemorraji ve gebelerde %100’e varan abortlara sebep olur. Sineklerle bulaşır.

Bluetongue (mavidil hastalığı) 
Abort, mumifikasyon, ölü doğum ve doğmasal beyin anomalilerine sebep olan viral bir hastalıktır. Sineklerle bulaşır.

Salmonella
Gebeliğin erken döneminde abortlara neden olabilirsede, genel olarak son dönemde daha yaygındır. Hastalar ishal, metritis, peitonitis ve septisemi sonucu ölürler. Plesantada spesifik bir bulgu yoktur, ancak yavrular otolize (çürüme, bozulma) olmuştur. Sağlıklı kuzular etkene maruz kalırsa hastalık ve ölüm şekillenir.

20.06.2017